مقدمه: ترشک وحشی یا ساق ترشک (Rumex turcomanicus Czerep) یکی از گیاهان بومی با ارزش با مصارف سبزی و دارویی متعلق به خانواده علف هفت‌بند است که به طور وحشی در شمال شرق ایران رشد می کند و برگ‌های تازه آن در بین افراد بومی این مناطق مصرف بالایی دارد. علی‌رغم مصرف بالای این گیاه اطلاعات کمی از ترکیبات و خواص این گیاه وجود دارد.

هدف: هدف این تحقیق ارزیابی تغییرات ترکیبات فیتوشیمیایی مهم در اندام هوایی و ریشه این گیاه طی مراحل مختلف نموی بود.

روش بررسی: گیاهان طی چهار مرحله نموی مختلف شامل مراحل رشد رویشی (رزت)، تورم جوانه انتهایی ساقه گلدهنده، گلدهی کامل و رسیدن بذر، از رویشگاه طبیعی گیاه جمع‌آوری شده و پس از جداسازی به قسمت هوایی و ریشه، خشک شده و مقادیر آسکوربیک اسید اندام هوایی، اگزالیک اسید اندام هوایی، فنل و فلاونوئید کل و فعالیت آنتی‌اکسیدانی اندام‌های هوایی و ریشه، طی چهار مرحله‌ی نموی به روش اسپکتروفتومتری اندازه‌گیری شد.

نتایج: نتایج نشان داد که مقادیر قابل توجهی از ترکیبات فنولی و فلاونوئید و همچنین فعالیت آنتی‌اکسیدانی بالا در‌ هر دو اندام هوایی و ریشه (با مقادیر بالاتر این ترکیبات در ریشه نسبت به اندام هوایی) وجود دارد. بیشترین مقادیر فنول، فلاونوئید، اگزالیک اسید و فعالیت آنتی‌اکسیدانی اندام هوایی در مرحله رسیدن بذر و حداکثر میزان آسکوربیک اسید در مرحله تورم جوانه انتهایی ساقه گلدهنده مشاهده شد. همچنین بیشترین میزان فنول و فلاونوئید کل ریشه در مرحله تورّم جوانه انتهایی ساقه گلدهنده و بیشترین فعالیت آنتی‌اکسیدانی در مرحله رسیدن بذر حاصل شد. همبستگی منفی بالایی بین میزان آسکوربیک اسید و اگزالیک اسید عصاره اندام هوایی مشاهده شد.

نتیجه‌گیری: مقادیر ترکیبات فیتوشیمیایی در گیاه ترشک وحشی تحت تأثیر مرحله نموی و اندام مورد استفاده متفاوت می‌باشد و با افزایش سن گیاه از میزان آسکوربیک اسید اندام هوایی کاسته شده و میزان اگزالیک اسید افزایش می‌یابد.